บทความ ของเล่นอุดร

• • Age Appropriate และ Design หรือการออกแบบที่เหมาะกับวัยเด็ก

  • Full Surface Cushioning หรือใช้พื้นผิวก้นกระแทก

  • และ Equipment Maintenance คือการบำรุงรักษา

ซึ่งเป็นหลักการที่ทำได้ง่ายๆ เพื่อความมีประสิทธิภาพในการให้บริการสนามเด็กเล่นกลางแจ้งในเด็กปฐมวัย

การจัดสนามเล่นกลางแจ้งสำหรับเด็กปฐมวัยมีความสำคัญอย่างไร?

ในแต่ละปี แผนกฉุกเฉิน (Emergency Department) ในโรงพยาลต้องรับผู้ป่วยเป็นเด็กอายุต่ำกว่า 15 ปี จำนวนมากกว่า 200,000 คน โดยสาเหตุมาจากอุบัติเหตุในสนามเล่น จากสถิติพบว่า

ปัญหาการจัดสนามเล่นกลางแจ้งสำหรับเด็กปฐมวัยมีสาเหตุมาจากอะไร?

ปัญหาการจัดสนามเล่นกลางแจ้ง ส่งผลให้เด็กได้รับอุบัติเหตุหรือได้รับบาดเจ็บทางร่างกายจากเครื่องเล่น วิธีการในการเล่น ตลอดสภาพดิน ฟ้า อากาศ หรือความเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติต่างๆ ลักษณะของปัญหาที่พบเกิดจากปัจจัยดัง นี้

• • ปัญหาอันเกิดจากลักษณะของเครื่องเล่น เช่น เครื่องเล่นที่ทำจากไม้อาจมีเสี้ยน หรือเครื่องเล่นที่เคลือบด้วยสารเคมีที่มีส่วนผสมของสารตะกั่ว (toxic) นอกจากนี้เครื่องเล่นที่มีความสูง หรือค่อนข้างมีความโลดโผน ก่อให้เกิดความเสี่ยงและอุบัติเหตุ รวมถึงเครื่องเล่นที่ชำรุด ค่าบำรุงรักษาสนามเล่นนั้นมีมูลค่าค่อนข้างสูง การไม่สามารถซ่อมแซมได้ในทันที อาจส่งผลให้เด็กเกิดอุบัติที่รุนแรงเกินกว่าที่ควรจะเป็น อุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นกับเด็กนั้น อาจเป็นได้ตั้งแต่เสี้ยนตำ แผลถลอกจากการหกล้ม แผลพุพอง ไปจนถึงกระดูกแตก หรืออาจรุนแรงถึงขั้นทำให้สมองกระทบกระเทือน หรือทำให้เด็กเสียชีวิตได้

  • ปัญหาอันเกิดจากตัวเด็ก กล่าวคือ เด็กในแต่ละวัย มีขนาดของร่างกายที่เหมาะกับเครื่องเล่นต่างชนิดกัน ดังนั้นการเล่นเครื่องเล่นที่ไม่เหมาะกับวัยของตน จึงอาจนำมาซึ่งอุบัติเหตุ เช่น เด็กในวัย 2-5 ปี เครื่องเล่นที่ต้องใช้กำลังมาก หรือสูงจนเกินไป มีโอกาสตกลงมา ส่งผลให้เกิดการบาดเจ็บได้หลายรูปแบบ ขึ้นอยู่กับส่วนของร่างกายที่รองรับน้ำหนักในขณะที่เด็กสัมผัสพื้น นอกจากนี้ อุบัติเหตุยังอาจเกิดขึ้นได้ หากเด็กเล่นเครื่องเล่นอย่างผิดวิธี เช่น เล่นด้วยความคึกคะนอง หรือเล่นอย่างรุนแรงเกินไป รวมถึง เนื่องจากเด็กยังขาดทักษะในการป้องกันอันตราย หรือหลีกเลี่ยงอุบัติเหตุ จึงส่งผลให้ร้ายแรงได้

  • ปัญหาอันเกิดจากสภาพอากาศ เช่น อากาศที่ร้อนจนเกินไป ส่งผลให้เครื่องเล่นที่เป็นโลหะและตั้งวางอยู่กลางแสง แดดนานๆ ดูดอมความร้อนจัดเอาไว้ ซึ่งอาจทำให้เกิดแผลพุพองได้หากเด็กไปสัมผัส โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อถอดรองเท้าวิ่งเล่น นอกจากนี้สภาพอากาศ ก็อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุได้ อาทิเช่น หลังจากฝนตก พื้นสนามเล่นที่เปียกย่อมทำให้เด็กลื่นล้มได้ ปัญหาการจัดสนามเล่นกลางแจ้งสำหรับเด็กปฐมวัย ส่วนหนึ่งมีสาเหตุมาจากลักษณะของตัวสนามเล่นเอง ประกอบกับสมรรถภาพร่างกายของเด็ก รวมถึงปัจจัยภายนอกอื่นๆที่เกี่ยวข้อง อาทิเช่น

  • สนามเล่นมีการออกแบบที่ไม่เหมาะสม หรือมีเครื่องเล่นที่ชำรุดตั้งอยู่ในสนาม

  • ค่าใช้จ่ายในการปรับปรุงสนามเด็กเล่นสูงเกินไป จนทำให้การดำเนินแก้ไขไม่อาจเกิดขึ้นได้ทันท่วงที

  • สนามเล่นปูด้วยพื้นที่ไม่รองรับการกระแทก เช่น พื้นคอนกรีตที่มีลักษณะแข็ง

  • สภาพอากาศเช่น หากอากาศร้อนเกินไป เครื่องเล่นที่เป็นโลหะอมความร้อนอย่างรวดเร็ว และไหม้ผิวเด็ก รวมถึงหลังจากฝนตก เครื่องเล่นอาจจะชื้นและลื่น ซึ่งล้วนแต่เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุ

  • สนามเล่นไม่เหมาะสมกับจำนวนของเด็ก โดยอาจเป็นผลมาจากการที่ต้องรองรับเด็กจำนวนมาก และมีเด็กคละหลายช่วงวัยมาใช้บริการ ตั้งแต่เล็กจนถึงระดับประถมศึกษา และเมื่อเด็กเลือกเล่นเครื่องเล่นที่ไม่เหมาะกับวัยของตน ก็อาจได้รับบาดเจ็บ

  • เครื่องเล่นที่เคลือบสีเจือสารพิษที่อาจเป็นอันตรายต่อเด็ก เช่น สารตะกั่วจากสีที่ใช้ทา

  • สนามเล่นเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรค

  • สนามเล่นไม่มีอุปกรณ์ป้องกันอุบัติเหตุ เช่น ไม่มีราวกั้นกันตกในเครื่องเล่นที่ค่อนข้างสูง

  • มีสิ่งกีดขวางพื้นที่ในการเล่น เช่น ก้อนหิน ขยะ ซึ่งอาจก่อให้เกิดอันตรายแก่ตัวเด็กได้

  • เด็กไม่ปฏิบัติตามกฎในการใช้สนามเล่นกลางแจ้ง เช่น ถอดรองเท้า หรือเล่นอย่างรุนแรง

  • เด็กสวมใส่เครื่องแต่งกายที่ไม่เหมาะสมต่อการเล่นเครื่องเล่น หรือประกอบกิจกรรมกลางแจ้ง

  • ความผิดพลาดของผู้ใหญ่ กล่าวคือ ครู ผู้ปกครอง หรือผู้ที่เกี่ยวข้อง ไม่กำกับ ดูแลการเล่นของเด็กให้รอบคอบเพียง พอ ตลอดช่วงเวลาที่เด็กเล่น นอกจากนี้อาจเกิดจากการที่ผู้ใหญ่ไม่สามารถดูแลเด็กในสนามเล่นได้อย่างทั่วถึง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในโรงเรียน เมื่อผู้ใหญ่ที่สามารถดูแลเด็กได้มีเพียงครูเวรประจำวันเท่านั้น เป็นต้น

การช่วยเหลือและแก้ไขปัญหาการจัดสนามเล่นกลางแจ้งสำหรับเด็กปฐมวัย ถือว่ามีความสำคัญอย่างยิ่งต่อพัฒนา การของเด็ก ทั้งนี้เพราะการเล่น ถือเป็นการเรียนรู้สิ่งรอบข้าง และช่วยให้เด็กมีพื้นที่ในการสร้างสัมพันธ์ระหว่างบุคคล ช่วยพัฒนาทักษะการเคลื่อนไหวร่างกาย และทักษะในการเข้าสังคมในเวลาเดียวกัน

• • การปีนป่ายจะช่วยเพิ่มพูนความสามารถในการเคลื่อนไหวกล้ามเนื้อของเด็ก

  • การขึ้นสู่ที่สูงจะช่วยให้เด็กได้ฝึกการใช้สายตา เพราะเด็กจะต้องมองจากระดับหรือมุมมองที่ต่างออกไปจากปกติ นอกจากนี้การเล่นยังช่วยเสริมสร้างจินตนาการให้กับเด็ก

อย่างไรก็ตาม เนื่องจากข้อจำกัดด้านความปลอดภัยของสนามเล่นกลางแจ้ง และปัจจัยเสี่ยงต่อการบาดเจ็บทางร่าง กายต่างๆ ที่นอกเหนือไปจากรูปแบบของสนามเล่น เช่น สภาพภูมิอากาศ หรือสารเคมีที่เคลือบบนผิวของเครื่องเล่น เป็นต้น ผู้ปกครองบางส่วนจึงเลือกที่จะตัดปัญหาอันพร้อมจะเกิดกับลูกได้เสมอในขณะทำกิจกรรมกลางแจ้ง โดยการหลีกเลี่ยงไม่ ให้ลูกเสี่ยงอันตรายจากเครื่องเล่น และให้เด็กหันมาทำกิจกรรมอื่นแทน ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว ก็ไม่ต่างจากการตัดโอกาสในการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ และพัฒนาการที่สำคัญ ซึ่งลูกอาจเก็บเกี่ยวได้มากมายจากสนามเล่น

พ่อแม่ ผู้ปกครองสามารถมีส่วนช่วยเหลือ และแก้ไขปัญหาการจัดสนามเล่นกลางแจ้งสำหรับเด็กปฐมวัยได้ ด้วยการลดอันตรายจากการบาดเจ็บให้เหลือน้อยที่สุด โดยอาจเลือกปฏิบัติตามคำแนะนำต่อไปนี้อย่างเหมาะสม

• • สอนวิธีการเล่นเครื่องเล่นที่ถูกต้องให้กับลูก และแก้ไขหากลูกเล่นผิดวิธี หรือตักเตือนเมื่อลูกเล่นอย่างไม่ระมัดระ วังเท่าที่ควร

  • ให้ลูกแต่งกายอย่างเหมาะสม เพื่อความปลอดภัยและความคล่องตัว รวมถึงควรมีความสอดคล้องกับสภาพภูมิอา กาศด้วย

  • สร้างโอกาสการเรียนรู้จากการเล่นสนามเล่นกลางแจ้งให้กับลูกให้มากที่สุด โดยการให้ลูกใช้อุปกรณ์ป้องกันการบาดเจ็บ เช่น สนับเข่า สนับศอก เป็นต้น แต่ในขณะเดียวกัน ก็ควรระวังไม่ให้อุปกรณ์เหล่านั้นมาขัดขวางการทำกิจกรรมต่างๆของลูก

  • วางแผนกิจกรรมที่ปลอดภัย โดยการประเมินเครื่องเล่นและรูปแบบการเล่นที่เหมาะสมกับวัยและความสามารถของลูก

  • หมั่นตรวจสอบและดูแลรักษาเครื่องเล่น หากมีจุดชำรุด ควรดำเนินการแก้ไข หรือแจ้งให้ผู้ที่เกี่ยวข้องทราบ

  • คอยดูแลความเรียบร้อยในขณะที่ลูกเล่นเครื่องเล่น หากมีข้อผิดพลาดหรือเกิดอุบัติเหตุจะได้ช่วยได้ทันท่วงที

  • สร้างข้อตกลง หรือจำกัดเวลาในการเล่นอย่างสมเหตุสมผล ทั้งนี้เพราะหากลูกเล่นติดต่อกันเป็นระยะเวลานานโดยไม่ได้พัก อาจเกิดอาการอ่อนแรง อันจะนำมาซึ่งอุบัติเหตุและการบาดเจ็บ

  • ค่อยๆเพิ่มอิสระในการเล่นให้กับลูก เพื่อให้ลูกได้เรียนรู้สิ่งต่างๆรอบตัวอย่างเต็มที่ และมีโอกาสได้แก้ปัญหาด้วยตนเอง อันจะเป็นการเพิ่มพูนทักษะทางร่างกาย และการเข้าสังคมให้กับลูกได้อย่างถึงที่สุด

องค์กร National Program for Playground Safety แห่งประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งเป็นผู้นำในการฝึกฝนและพัฒนาตามหลักการ S.A.F.E. เชื่อว่า เด็กทุกคนมีสิทธิ์ที่จะเล่น เด็กทุกคนจำเป็นต้องเรียนรู้ที่จะเล่น และเล่นเพื่อจะเรียนรู้ และเด็กทุกคนจะได้รับประสบการณ์การเล่นที่ปลอดภัย มีคุณค่า และเอื้อต่อการมีพัฒนาการที่ดี โดยลักษณะของนโยบาย S.A.F.E. ที่ครูหรือสถานศึกษาสามารถนำไปปรับใช้ เพื่อประสิทธิภาพของสนามเล่น อธิบายได้ดังนี้

• • ครูควรสอดส่องดูแลเด็กอย่างเหมาะสม โดยให้เด็กอยู่ในสายตาเสมอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริเวณที่ลับตา เช่น ในเครื่องเล่นสำหรับคลาน

  • ครูต้องมีความรู้ในการปฐมพยาบาลและช่วยเหลือชีวิตขั้นพื้นฐาน

  • ติดประกาศแจ้งกฎระเบียบการเล่นเครื่องเล่นอย่างเป็นกิจจะลักษณะ

  • ครูควรกำชับนักเรียนให้ปฏิบัติตามกฎระเบียบการเล่นเครื่องเล่น และปฏิเสธไม่ให้นักเรียนเล่นเครื่องเล่น หากมีการละเมิดเกิดขึ้น

  • ก่อนที่จะอนุญาตให้นักเรียนเล่นเครื่องเล่น ครูควรสำรวจให้ดีก่อนว่า มีจุดไหนที่ชำรุดหรืออาจเป็นอันตรายต่อเด็ก และแจ้งให้เด็กระวังบริเวณเหล่านั้นเป็นพิเศษ

  • มองหาเศษแก้วแตก ขยะ ชิ้นโลหะ และของมีคมต่างๆ

  • ในช่วงกลางวัน ครูควรตรวจสอบเครื่องเล่นที่เป็นโลหะว่าร้อนเกินไปหรือไม่ หากร้อนเกินไป ก็ไม่ควรให้เด็กเล่นเครื่องเล่นดังกล่าว และหันไปเล่นเครื่องเล่นอื่นแทน

  • สำหรับเด็กอายุ 2-5 ขวบ เครื่องเล่นที่สูงเกินกว่า 20 นิ้วจากพื้นดิน ควรมีราวป้องกันไม่ให้เด็กตกลงมา

  • เครื่องเล่นควรมีความเหมาะสมกับเด็ก ทั้งขนาดที่ไม่ใหญ่จนเกินไป และลักษณะการเล่นที่ไม่โลดโผน

  • ควรมีพื้นผิวกันกระแทกตลอดบริเวณเครื่องเล่น และมีเกินออกไปจากเครื่องเล่นอีกอย่างน้อย 6 ฟุต

  • เครื่องเล่นชิงช้าควรมีพื้นผิวกันกระแทกเกินความยาวของสายชิงช้าอย่างน้อย 2 เท่า

  • ป้องกันไม่ให้มีอุปกรณ์หรือสิ่งของอื่นใดที่อาจทำให้เกิดอันตรายอยู่ใต้เครื่องเล่น

  • ตรวจสอบว่าเครื่องเล่นยึดติดกับพื้นอย่างปลอดภัย มีความแข็งแรงปราศจากส่วนที่ชำรุด หากพบเห็นความผิดปกติ ควรแจ้งให้ฝ่ายที่เกี่ยวข้องทราบ

• 1. Adventure Playgrounds and Outdoor Safety Issues http://www.naturalplaygrounds.com/documents/NaturalPlaygroundsDotCom_Adventure_Playgrounds.pdf[2013, Oct 27]

  2. National Program for Playground Safety - http://www.playgroundsafety.org/safe [2013, Oct 27]

  3. Playground Safety - http://www.injuryfree.org/resources/PlaygroundSafety.ppt [2013, Oct 27]